اراج داستان زیبای ارفع الدوله و باغ لارک

اراج یکی از محله های قدیمی و زیبا در منطقه ۱ تهران است. در تاریخچه اراج آمده است که اراج روستایی خوش آب و هوا در میانه راه شمیران به لواسان بوده و حتی شهرت دوغ اراج در کل تهران زبانزد خاص و عام بود و این روستا در گذر زمان به یکی از محله های تهران تبدیل شده است . معنی اراج را نیز از واژه همیشه در بلندی می دانند. محله اراج تهران از جمله محلات گرانقیمت تهران است و قیمت آپارتمان در اراج در سطح بالاترین قیمت های خانه در تهران است.

اراج کجاست؟

اراج تهران از جمله محلات شرقی منطقه ۱ تهران است. محله اراج تهران از شمال با بزرگراه ارتش ، از جنوب با بزرگراه صدر ، از غرب با خیابان لنگری و از شرق با بزرگراه صیاد شیرازی محدود شده است. این محله از شمال با محله دارآباد ، از غرب با محله فرمانیه اختیاریه ، از شرق با محله ازگل و از جنوب با محله نوبنیاد مجاورت دارد. به سخنی دیگر اراج در شرق فرمانیه و غرب منطقه ازگل قرار دارد.

تاریخچه اراج

اراج یکی از مناطق قدیمی تهران است. قرار داشتن در منطقه شمیرانات و مجاورت با محله اختیاریه و قبرستان اراج نشان دهنده قدمت سکونت در این منطقه است. اراج در گذشته روستایی به همین نام در شمیران بود که آب آن توسط قنات اراج تامین می شد. قنات اراج آب شرب و آب کشاورزی روستا را تامین می کرد و از قنات های پر آب منطقه بود که این قنات تا امروز نیز جاری است. وجود درخت داغ داغان در مجاورت میدان اراج که بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ سال قدمت دارد ، نشان دهنده قدمت تاریخی این روستا است ، اما متاسفانه ما امروز مطالب زیادی درباره گذشته های دور نمی دانیم. تنها مطالبی که درباره اراج موجود است ، به دوران قاجار تا امروز تعلق دارد.

زمین‌های اراج در زمان قاجار متعلق به فردی به نام حاج ابراهیم خان ظهیر الدوله بود. این زمین ها بعدها توسط میرزا محمد حسین خان منگنه خریداری شد. میرزا محمد حسین خان منگنه نیز پس از مدتی این اراضی را به فردی به نام سردار واگذار کرد. وی مالک زمین‌های دهکده اراج شد و پس از ۴وت در که گورستان رستم‌ آباد دفن گردید. اما ، در سال ۱۳۲۶ بود که فردی یهودی مالک قسمت‌های عمده‌ی زمین‌های اراج شد. در آن زمان در قسمت شمال اراج باغ لارک قرار داشت که متعلق به مهدی قلی خان امیر آخور بود. این باغ در زمان قاجار و ناصرالدین شاه توسط فردی به به نام میرزا رضا خان ارفع الدوله معروف به دانش خریداری گردید و به همین جهت این منطقه به ارفعیه شهرت یافت.

خانواده ارفع و جریان باغ لارک در اراج

معین الوزرا میرزا رضا خان ارفع متخلص به دانش و ملقب به ارفع الدوله بود. ارفع الدوله یکی از معدود پرنسس ها و شاهزاده ها در جهان است که بدون هیچ نسبتی با خاندان سلطنتی توانسته است به مقام شاهزاده ای برسد. ارفع الدوله تنها فرد ایرانی است که برای پنج بار در سال‌های ۱۹۰۴، ۱۹۳۳، ۱۹۳۵، ۱۹۳۶ و ۱۹۳۷ نامزد جایزهٔ صلح نوبل شد. تمام این مطالب نشان دهنده مقام بلند او در دربار قاجار و همچنین در میان سازمان های بین المللی داشت. ارفع الدوله به مدت ۸ سال نماینده ایران در مجمع اتفاق ملل بود که پس از جنگ جهانی اول تاسیس شده بود. وی در پایان زندگی به موناکو رفت و در سال ۱۳۱۶ در موناکو فوت کرد‌.

ارفع الدوله در باغی به نام باغ لارک در محله اراج تهران سکونت داشت. باغ لارک در محدوده شمال شرقی اراج قرار داشته و باغی بزرگ و زیبا بود. اراضی لارک در جنوب دارآباد و شمال اراج قرار داشتند و این اراضی تا حدود شهرک شهید محلاتی و شهرک نفت ادامه داشتند. وی دارای دو فرزند به نام های حسن ارفع و ابراهیم ارفع بود.

حسن ارفع از جمله سیاسیون وفادار به رضا شاه بود و با سید ضیاء الدین طباطبایی حشر و نشر داشت. باغ لارک در آن زمان محل برگزاری نشست های سیاسی فراوان بود. از مهمترین جلسات برگزار شده در باغ لارک می توان به جلسه مشترک حسن ارفع با نوری سعید ، نخست وزیر عراق ، و معاون وزیر امور خارجه انگلستان در باغ لارک اشاره کرد.

باغ لارک و اراضی لارک در آن زمان متعلق به همسر حسن ارفع بود. همسر حسن ارفع بانویی انگلستانی به نام هلیدا دانش ارفع بود که تملک بخش مهمی از اراضی لارک با او بود. در سال ۱۳۴۹ هلیدا دانش ارفع فوت کرده و این اراضی به فرزندان وی می رسد. در سال ۱۳۵۲ تیمسار حسن ارفع در نامه ای به محمد رضا پهلوی از وی درخواست می کند که با قطعه بندی و فروش زمین های منطقه لارک موافقت کند.

منطقه لارک ، منطقه ای آباد بود که دارای باغات گیلاس و میوه های بسیار دیگری بود. تیمسار ارفع در لارک ، موسسه شیر لارک را راه اندازی می کند که این موسسه از مدرن ترین صنایع لبنیات در زمان خود بود به نحوی که شیر لارک بهداشتی ترین شیر تولید شده در ایران تا زمان تاسیس کارخانه شیر پاستوریزه در منطقه شادآباد تهران بود. نا گفته نماند که تیمسار ارفع برای تولید این شیر نژاد خالصیاز گاوهای اروپایی و اصلاح نژاد شده را وارد ایران کرد‌. از نام و یاد لارک نام هایی چون بوستان لارک و مسجد سید الشهداء لارک هنوز در این محدوده باقی است.

اراج در زمان پهلوی

طبق سرشماری سال ۱۳۳۵ محله اراج تهران دهکده‌ای واقع در شمیرانات بود که جمعیت آن شامل ۱۶۱ تن مرد و ۱۵۲ تن زن بوده است. اراج در زمان پهلوی دوم اندک اندک به سوی شهر نشینی پیش رفت و با سیل مهاجرت بسیار زیاد در دهه ۵۰ و ۶۰ ، محله ای پر آوازه در این منطقه ، به نام محله اراج به وجود آمد.

ورود لواسانی ها به منطقه اراج

اراج در میانه راه شمیران به لواسان بود و به همین‌ دلیل طایفه هایی از منطقه لواسانات به اراج آمده و پایه گذاران اصلی این محله شدند. دو طایفه از منطقه لواسانات به اراج مهاجرت کردند. طایفه اول سیفان ها بودند که از منطقه آهار به اراج آمدند و در آن ساکن شدند. دایی علی اکبر فرد دیگری بود که از منطقه برگ جهان به اراج آمد. نام کامل دایی علی اکبر ، علی اکبر اثباتی بود. علی اکبر اثباتی در شرق اراج سکونت داشت و به همین دلیل منطقه شرق تهران را اکبر آباد می نامیدند.

آغاز شهر نشینی در اراج

از دهه 30 به بعد بود که اراج نیز مانند محله های مجاور خود مانند فرمانیه و سلطنت آباد آغاز به شهرنشینی کرد. محله اراج شهرنشینی خود را قدری دیرتر از محله های فوق آغاز کرد و این تاخیر البه امروزه نیز تاثیرات خوبی را برای این محله در پی داشته باشد ، چرا که همین تاخیر در بازه های زمانی خاصی باعث شد تا قیمت زمین در اراج قدری پایینتر از مناطق مجاور باشد و به همین دلیل امکانات درمانی زیادی به این منطقه آمدند که بیمارستان نیکان و بیمارستان چمران از جمله این موارد است. در دهه 60 و 70 اراج دیگر محله ای پر رفت و آمد شده بود و زمین های این منطقه به مانند محله های اطراف آن رشد کرده و قیمت خانه نیز در اراج با محلاتی مانند اختیاریه و پاسداران رشد کرده بود.

اتوبان های دهه هشتاد و بزرگترین لطمه شهرسازی به اراج

سه بزرگراه در دهه هشتاد در این محله ساخته شد. بزرگراه امام علی در شرق اراج ، بزرگراه طبقاتی صدر در شمال اراج و بزرگراه شهید زین الدین که از مرکز محله عبور می کرد. این بزرگراه ها دسترسی های اراج را به محله های دورتر خود ، تسهیل می کرد اما دو لطمه اساسی را به محله اراج زد. لطمه اول تزریق آلودگی بیش از حد به این محله بود.

اراج از محله های واقعا خوش آب و هوای شمیرانات و تهران بود که تا دهه هشتاد نیز توانسته بود با تراکم جمعیتی کمتر ، این هوای پارک را صیانت کند ، اما بعد از گذر این اتوبان ها دیگر اراج نیز مانند بسیاری از محله های شهر تهران با مشکلی بزرگ به نام آلودگی هوا دست و پنجه نرم می کند. از طرفی دیگر بسیاری از درختان و فضای تنفسی اراج از بین رفته و تبدیل به اتوبان شد. و به خصوص در مورد طبقه دوم بزرگراه صدر ترافیک بسیار شدیدی در محورهای مواصلاتی این بزرگراه به محله های مجاور تحمیل شد.

حمل و نقل عمومی محله اراج

محله اراج از نظر حمل و نقل عمومی دارای شرایط خوبی است. بزرگترین مرکز حمل و نقل عمومی در محله اراج مربوط به میدان نوبنیاد است. خطوط اتوبوسرانی و تاکسی رانی میدان نوبنیاد دسترسی این محله را به این ناوگان متصل کرده و اراج از همین طریق می تواند به بسیاری از نقاط تهران از طریق حمل و نقل عمومی در ارتباط باشد.

مترو اراج
درباره مترو اراج باید گفت که مترو اراج شرایط و وضعیت بسیار مناسبی را دارد. نزدیکترین مترو به اراج ، ایستگاه مترو نوبنیاد است که در جنوب غربی این محله قرار داشته و این خط ارتباط اراج با مترو در فراهم کرده است. همچنین ایستگاه مترو اقدسیه در شمال اراج نیز برای اهالی در دسترس است و می توان گفت که این محله دارای مترو اختصاصی است.

دسترسی محله اراج

دسترسی به محله اراج از طریق سه بزرگراه شمال شرق تهران فراهم می شود. این بزرگراه ها بزرگراه امام علی ، بزرگراه صدر و بزرگراه صیاد شیرازی فراهم می شود. همچنین این بزرگراه ها دسترسی اراج را به بسیاری از محله های مجاور مانند شمیران نو ، هفت حوض و نارمک و از طرف غرب با محله های دزاشیب و زرگنده و از طرف غرب با شهرک شهید محلاتی و تهرانپارس فراهم می کند.

خیابان های مهم اراج

خیابان لنگری اراج
خیابان لنگری مرز بین اراج و فرمانیه و اقدسیه است. خیابان لنگری اراج دسترسی این محله را به میدان نوبنیاد و ایستگاه مترو اقدسیه فراهم می کند و به همین دلیل ، این محله از طریق خیابان لنگری به ناوگان حمل و نقل عمومی و محله های غربی خود دسترسی دارد.

خیابان فخری زاده
خیابان فخری زاده از مهمترین خیابان های اراج است. مراکز مهم خیابان فخری زاده ، بیمارستان جمران و مجموعه ورزشی نوبنیاد است.

شرایط زندگی در اراج

زندگی در اراج شرایط مناسبی را برای ساکنین این محله رقم زده است. از نقاط قوت زندگی در اراج می توان به مواردی چون ، دسترسی مناسب اراج به بزرگراه های شمال شرق است. این دسترسی ها اراج را در موقعیت مناسبی قرار داده است. اراج دارای حمل و نقل عمومی مناسبی است که این دسترسی ها از طریق پایانه کوی نوبنیاد فراهم می شود. اراج از این نظر به سادگی با ناوگان اتوبوسرانی ، تاکسیرانی و مترو در ارتباط است.

اراج دارای مراکز خرید بزرگی در حد مگامال های بزرگ تهران نیست ، اما این محله توسط دسترسی های خوب و حمل و نقل عمومی مناسب می تواند به بسیاری از مراکز خرید تهران دسترسی خوبی داشته باشد. وجود محله هایی مانند پاسداران و فرمانیه و نیاوران این امکان را به اراج می دهد تا از این امکانات بهترین استفاده را داشته باشد. تراکم ساختمانی و بارگذاری در اراج بر خلاف بسیاری از محله های مجاور آن سنگین نیست و همین نکته کمک شایانی را به اراج در جهت شرایط مطلوب زندگی داشته است و به همین دلیل ، حجم ترافیک شدید و همچنین مشکل جای پارک در این محله تا مقدار قابل ملاحظه ای کمتر از بسیاری از محله های منطقه 1 تهران است.

اما باید در نظر داشت که اراج نیز مانند بسیاری از محله های تهران دارای نقاط ضعفی برای زندگی است. از بزرگترین نقاط ضعف اراج برای زندگی می توان به عبور یک بزرگراه بزرگ به نام بزرگراه شهید زین الدین از داخل این محله نام برد. بزرگراه صیاد شیرازی محله اراج را به دو شقه تقسیم کرده و این مورد باعث شده است که ارتباط میان این دو محله از بین رفته و همچنین آلودگی بسیار زیادی به سطح محله تحمیل شود. همچنین محله اراج گاهی از زباله های عفونی بیمارستان های داخل خود در رنج است و شکایاتی راجع به این زباله ها نیز از طریق اهالی این محله ثبت شده است. همچنین اراج به دلیل عبور این بزرگراه دارای مشکلات بسیار زیادی شده است ، به نحوی که بسیاری از ساکنین شرقی محله اراج برای تامین نیازهای روزانه مجبور به رفتن به محله های مجاور مانند ازگل هستند.

قیمت آپارتمان در اراج

اراج در بین چندین محله گران قیمت تهران مانند فرمانیه و اختیاریه قرار دارد و به همین دلیل قیمت آپارتمان در اراج نیز تقریبا هم سنگ این محله ها رشد کرده است. از نظر قیمت آپارتمان در اراج نمی توان انتظار داشت که سطح قیمتی این منطقه به مناطقی مانند نیاوران و فرمانیه برسد ، اما از سطح متوسط تهران بسیار بالاتر است. خوش آب و هوا بودن و تراکم و بارگذاری متناسب ساختمان در اراج ، از مزیت های خوب این محله است ، که بسیاری از متقاضیان مسکن را ترغیب کرده تا در این محله اقدام به خرید خانه کنند.