1. صفحه اصلی
  2. قدیمی ترین محله های تهران
قدیمی ترین محله های تهران

قدیمی ترین محله های تهران

4 دیدگاه

قدیمی ترین محله های تهران کدام محلات هستند؟ ما زمانی که از قدیمی ترین محله های تهران سخن می گوییم دقیقا منظورمان چیست؟ و هنگامی که از شهر تهران صحبت می کنیم منظورمان کدام قسمت تهران است؟ آیا می توان قسمتی از تهران کنونی را به عنوان شهر تهران در گذشته نام برد؟ برای پاسخ به این پرسش ها باید شناخت دقیقی از شهر تهران و محلات تهران داشته باشیم.

محدوده تهران قدیم

تهران امروز محدوده ای بسیار بزرگ را از وردآورد تا لواسان و از تجریش تا شهر ری را شامل می شود. در حالیکه محدوده شهر نشین تهران قدیم محدود به قسمت کوچکی از تهران امروز می شود که از دروازه شمیران تا دروازه غار و دروازه شوش تا دروازه دولاب را شامل می شد. امروزه این قسمت از شهر بیشتر در محدوده منطقه 12 تهران و بخش هایی کوچکتر از آن درشرق منطقه 11 تهران و غرب منطقه 14 تهران است. البته این تقسیم بندی نیز شامل زمان می شود. در زمان صفویه تهران پنج دروازه داشت و در زمان ناصرالدین شاه قاجار دروازه های تهران به دلیل گسترش شهر تهران به دوازده دروازه رسید و بخش های دیگری از مناطق مختلف تهران که عمدتاً از منطقه 6 تهران ، منطقه 13 تهران و منطقه 16 تهران ، به محدوده شهر تهران افزوده شد.

شهر تهران در دوره ناصری وسعتی سه تا چهاربرابر وسعت شهر تهران در زمان صفویه داشت. تعداد دروازه های شهر تهران تا اواخر دوران قاجار از پنج دروازه به دوازده دروازه رسده بود و دروازه های شهر تهران حدود و ثغور شهر تهران را در بر می گرفت. دروازه های شهر تهران می توانست از ورود اهالی غیر بومی به شهر تهران و حتی در زمان جنگ از شهر تهران توسط دروازه ها و برج و باروها و خندق ، دفاع کند. در داخل دروازه های شهر تهران محلات به نامی وجود داشت که شالوده و شیرازه شهر تهران را شکل داده بود.

مناطق یا محلات شهر تهران

در نوشته ها نام برخی از محلات مانند محله سنگلج ، محله چاله میدان و محلات دیگر شهر تهران آمده است. این سخن بدان معنا نیست که این تقسیم بندی ، حدود و صغور محلات تهران قدیم را مشخص کند. این تقسیم بندی بیشتر از آنچه که تقسیم بندی محلات شهر تهران به نظر برسد ، به نظر می رسد ، شباهت بیشتری با تقسیم بندی مناطق امروز داشته باشد. به طور مثال محله سنگلج که نام یکی از قدیمی ترین محلات شهر تهران است ، خود از تقسیم بندی جداگانه ای برخوردار بود و نام محلاتی مانند محله درخونگاه ، امیریه ، پل امیربهادر و بازارچه قوام الدوله را می توان دید که خود محلاتی قدیمی و جداگانه در تهران قدیم بودند. بنابراین آنچه که ما از نام قدیمی ترین محلات تهران می شناسیم ، به واقع مناطق شهری تهران قدیم بود و لفظ قدیمی ترین محلات تهران دلالت بر نام های شناخته شده این مناطق دارد.

تهران در دوره صفویه یا تهران در دوره قاجار

قدیمی ترین محلات تهران در دوره صفویه بسیار محدودتر از محلات قدیمی تهران در دوره قاجار دارد. خندق شهر تهران در زمان شاه طهماسب صفوی که برای اولین بار مرز قدیمی ترین محلات تهران و حدود و ثغور تهران را مشخص می کرد ، در دوره ناصری همانطور که حدود و ثغور خندق های تهران تغییر کرد ، حدود و ثغور قدیمی ترین محله های شهر تهران نیز دچار تغییر شد. خندق شهر تهران در دوره شاه طهماسب حدود 7 کیلومتر مربع مساحت داشت ، در حالیکه خندق تهران در دوره ناصرالدین شاه به 20 کیلومتر مربع می رسید.

قدیمی ترین محه های تهران

قدیمی ترین محله های تهران شامل پنج محله می شد. محله بازار ، محله سنگلج ، محله چاله میدان ، محله عودلاجان و محله دولت بود. از این محلات ، محله دولت محله ای بود که در زمان قاجار به شهر تهران اضافه شده بود و در زمان صفویه محله دولت در قالب بخشی با ساکنین روستایی و اندک ، در شمال شهر تهران وجود داشت و با اختلاف اندک زمانی از کشیدن خندق و برج و بارو به شهر تهران به قدیمی ترین محلات تهران افزوده شد. قدیمی ترین محلات تهران نه تنها شالوده ، بلکه هویت تهران قدیم را تشکیل می دادند ، به طوری که مثل هایی چون بچه چاله میدان و بچه بازاری از جمله این اصطلاحاتی است که از تهران قدیم بر زبان ها جاری شد و نشاندهنده مرتبه اجتماعی و نوع رفتار هر کدام از محلات تهران بود.

محله بازار تهران

محله بازار تهران قدیم را می توان یکی از قدیمی ترین محله های تهران نام برد. محدوده بازار تهران در تهران قدیم از شمال به سه راه مسجد شاه یا انتهای خیابان ناصریه (خیابان ناصرخسرو)، و امتداد خیابان جباخانه (بوذرجمهری) تا انتهای محدوده بازار بزرگ ( بازار بزازها) و بازار چهل تن ، از جنوب و متمایل به شرق ، تا انتهای خیابان ماشین دودی یا گار ماشین یا خیابان ری امتداد داشت. بیشتر محدوده بازار قدیم تهران که چزو قدیمی ترین بازار های تهران نیز بود ، در محدوده شهر تهران قدیم قرار داشت. محله بازار قطب اقتصادی شهر تهران بود.

محله عودلاجان

محله عودلاجان از قدیمی ترین محله های شهر تهران است. محله عودلاجان خود به محلات کوچکتری تقسیم می شد. محله امامزاده یحیی ، محله پامنار و محله ناصریه یا همان ناصر خسرو ، جزو محلات عودلاجان محسوب می گردد.‌محله عودلاجان محدود با خیابان جلیل آباد (خیام) ، ارگ کاخ گلستان و بیوتات سلطنتی تا ناصریه (ناصر خسرو ) و حدود مسجد شاه و شمال بوذرجمهری شرقی و بازار عودلاجان ،یا بازار کلیمی ها و محله کلیمی ها و پامنار و جنوب خیابان چراغ گاز یا چراغ برق ،امیر کبیر و میدان توپخانه می شد.
محله عودلاجان را می توان محله مرفه نشین تهران قدیم نام برد. محله عودلاجان در کنار ارگ سلطنتی کاخ گلستان و بازار تهران و معماری منحصر به فرد خود ، محله ای بسیار قدیمی و بزرگ در قلب تهران بود که بیشتر متعلق به دیوانسالاران و بازاریان بود. محله عودلاجان دارای منابع آبی مناسبی هم برای زندگی ساکنین محله بود که دسترسی به آب را برای ساکنین عودلاجان فراهم می کرد.

محله سنگلج

محله سنگلج یکی از قدیمی ترین محله های شهر تهران است. محله سنگلج یکی از بزرگترین محلات تهران قدیم بود که در مرکز تهران قدیم قرار داشت. محله سنگلج محدود به خیابان خیام تا انتها و از شمال تا میدان حسن آباد و خیابان شیخ هادی و باستیون ( انبار اسلحه مهمات قشون ) و پهلوی جنوبی ( امیریه ) و پل امیربهادر ( خیابان بین میدان شاهپور و سه راه امیریه ) و بازارچه قوام الوله تا خیابان خیام بود. این محله غربی ترین محله تهران قدیم بود که گذر دروازه قزوین در این محله قرار داشت.

محله چاله میدان یا چالی میدان

محله چاله میدان را محله چالی میدان نیز می گفتند. محله چاله میدان ، از محله های قدیمی شهر تهران بود که بخشی از خاک مورد نیاز حصار تهران از این محله تامین می شد و به همین دلیل بخش هایی از این محله چال شده بود و به آن محله چاله میدان می گفتند. این محله محدود به حدود جنوب بازار چهل تن و امامزاده سید اسماعیل و میدان مال فروشها و میدان امین السلطان و گمرک و خانی آباد و دروازه غار و پاقاپوق ( میدان محمدیه یا میدان اعدام ) بود.

محله دولت

محله دولت پس از محلات چهارگانه عودلاجان ، سنگلج ، چاله میدان و بازار به وجود آمده و وارد حصار تهران شد. محله دولت مرز شمالی تهران بود. در دوره ناصرالدین شاه ، تهران از مرزهای شمالی رو به رشد نهاد و از سمت شمال به شمیران نزدیک تر شد. این محله با گسترش شهر تهران به سوی شمیران پای در دروازه های تهران گذاشت. محله دولت عبارت از حدود خیابان لاله زار ، خیابان شاه آباد ، خیابان اسلامبول ، خیابان علاءالدوله ، ( فردوسی ) خیابان لختی ( خیابان سعدی ) خیابان واگن خانه ( خیابان اکباتان ) خیابان عین الدوله ( خیابان ایران ) خیابان دوشان تپه ( خیابان ژاله ) خیابان نظامیه ( خیابان بهارستان ) دروازه شمیران ، دروازه دولت و متعلقات آن بود. محله دولت پس از محلات چهارگانه تهران ، جزو قدیمی ترین محله های تهران است.

گرچه این محلات پنج گانه را می توان قدیمی ترین محلات تهران نام برد ، اما این موضوع را نمی توان کتمان کرد که برخی از محلات شهر تهران سابقه چندین هزار ساله سکونت را در خود دارند. محلاتی مانند چشمه علی شهر ری و قیطریه و تجریش نیز دارای تاریخی بسیار قدیمی هستند. آنچه که ذکر شد دلالت بر محله هایی دارد که از ابتدا درون حصار تهران شکل گرفتند. حدود و ثغور قدیمی ترین محله های شهر تهران از کتاب طهران قدیم به قلم جعفر شهری گرفته شده است که کتابی ارزشمند در رابطه با تهران قدیم گردآوری کرده است.

محله های قدیمی تهران برای عکاسی

در محله های قدیمی تهران جاهای زیادی هستند که می تواند بهترین جزو بهترین لوکیشن عکاسی در تهران باشد. این لوکیشن ها می تواند از جمله بناهای قدیمی تهران ، بافت زیبا و قدیمی این محله ها و یا کوچه های قدیمی تهران انتخاب شود. بخشی از این محله ها هنوز بافت قدیمی خود را حفظ کرده اند و برای عکاسی ، محیط مناسبی را دارند‌.

محله عودلاجان
محله عودلاجان به یقین می تواند به عنوان یکی از بهترین محله های قدیمی تهران برای عکاسی انتخاب شود. بازار عودلاجان بازاری متعلق به زمان قاجاریه است. بافت این بازار از زیباترین بافت هایی است که در طول زمان به صورت دست نخورده باقی مانده و دیوارهای آجری و کوچه های این بازار از مکان هایی است که شما می توانید، بهترین تصاویر خود را در آن ثبت کنید چرا که این محله زیباترین کوچه های قدیمی تهران را در خود جای داده است. همچنین محله عودلاجان دارای چندین خانه قدیمی مانند خانه شهید مدرس ، خانه دبیرالملک ، سرای کاظمی و خانه مهرانگیز کامبیز است که می تواند لوکیشن خوبی رای عکاسی باشد.

بازار تهران
بازار تهران از قدیمی ترین بازارهای تهران است‌. بازار تهران جاهای دیدنی بسیار زیادی را در خود دارد که می تواند به عنوان بهترین لوکیشن عکاسی برای ثبت عکس های زیبای شما مورد استفاده قرار گیرد. در بازار تهران محله هایی مانند چهارسوق بزرگ و چهارسوق کوچک جزو بهترین لوکیشن های عکاسی هستند.‌

محله سنگلج
در محله سنگلج نیز می توان ، لوکیشن های عکاسی مناسبی را یافت. تماشاخانه سنگلج و بازارچه قوام الدوله از جمله این مکان ها هستند. خانه مستوفی الممالک نیز از جمله خانه های قدیمی و تاریخی سنگلج است ، اما امکان بازدید از این بنای تاریخی وجود ندارد.

5/5 - (3 امتیاز)

4 دیدگاه. ارسال دیدگاه جدید

  • سلام ممنون مطلب خیلی خوبی نوشتید
    فقط در نهایت قدیمی ترین محله تهران کدام محله است؟

    پاسخ
    • سلام
      نمی توان به قطع درباره قدیمی ترین محله تهران نام برد. این چهار محله به طور تقریبی با یکدیگر به وجود آمده و قدمت آن ها تقریبا هم سنگ همدیگر است. البته محدوده عودلاجان و پامنار و امام زاده یحیی دارای قدمتی بیشتر از باقی این محله ها هستند. این بخش از تهران بیشتر بعد از حمله مغول شناخته شد. چرا که پس از حمله مغول بود که ساکنین ری به این بخش از تهران مهاجرت کرده و شهر تهران به عنوان شهری قابل توجه در میان باقی شهرها به وجود آمد.
      نکته بسیار مهم دیگر اما قدمت شهر ری و مجله هایی مانند چشمه علی است که دارای قدمتی باستانی به عمر بیش از شش هزار سال است. شهر ری بسیار پیش از تهران به وجود آمد و در زمان هخامنشیان دارای شهرتی مثال زدنی بود.
      پس از شهر ری باید به تمدن قیطریه و عباس آباد اشاره کرد که در کاوش های قیطریه دارای قدمتی نزدیک به ۳۵۰۰ سال است.

      پاسخ
  • با تشکر از تیم گرداورندگان خوب کوچه گرد
    بسیار جامع و مفید بود.
    خداقوت

    پاسخ
  • اینجانب هادی فاضلی قدیمی محله دولاب که از سال 1348 از نارمک به همراه خانواده به محله دولاب سکونت کردیم
    محله ای هم در تهران قدیم بود بنام خیابان اهنگ و میدان اهنگ و محله دولاب و موتور و سراسیاب دولاب .
    در اب موتور که یک چهارراه بود یک فشاری روبروی مسجد داشت و جوی اب بزرگ که مردم محله لباسهای خود را کنار شیر فشاری تو تشت یا لگن میاوردند و می شستند خیابانی که الان شده تکیه اکبر ابادی پشت خونه ما زمین کشاورزی بود که سبزی و چیزهای دیگر را از همانجا میخردیم خیابان جباری کوچه سخایی کوچه خواجوی
    پارکی که بنام چهل تن ثبت شده که از زمان پهلوی ملعون بنا شده بود و بسیار زیبا بود و الان چند شهید در انجا دفن شده
    محله سلیمانیه که اب کانال باینجا سرازیر بود – محله اتابک که در انتهای خیابان سلیمانیه بعدا ز خیابان خاوران
    میباشد . پارک سلیمانیه که قدیم گورستان محله دولاب بوده که الان تخریب شده و تبدیل به پارک شده

    پاسخ

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.
برای ادامه، شما باید با قوانین موافقت کنید

فهرست