برج آزادی تهران یکی از جا‌های دیدنی تهران است. برج آزادی از اولین برج‌هایی است که با چندین هدف ساخته شد. بسیاری از مردم برج آزادی را سمبل یا نماد تهران می‌دانند. نام قدیم برج آزادی، برج شهیاد بود که پس از انقلاب اسلامی ایران به دلیل تجمعات سیاسی انقلابیون در اطراف این برج، به نام برج آزادی تغییر نام داد. برج آزادی، برجی چند منظوره است و به همین دلیل در داخل برج آزادی بخش‌های مختلفی مانند موزه برج آزادی، کتابخانه، سالن تئاتر و کنسرت، کتابخانه و بخش‌های بسیار متنوع دیگری وجود دارد که می‌تواند بازدید از برج آزادی را به یکی از خاطرات خوب برای بازدید‌کنندگان تبدیل کند. در این مطلب قصد داریم تا با هم نگاهی به میدان آزادی و امکانات، پلان و بخش‌های مختلف برج آزادی داشته باشیم.
معرفی برج آزادی تهران
برج آزادی، برجی است که به مناسبت جشن‌های ۲۵۰۰ ساله در مجاورت فرودگاه مهرآباد و در محله جی ساخته شد. برج آزادی در سال ۱۳۵۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. برج آزادی تهران در زمان خود بزرگترین و مدرنترین برج چند منظوره کشور بود که با معماری حسین‌امانت و با اهداف چندگانه ساخته شد. برج آزادی یکی از نماد‌های تهران است و در زمان ساخت نیز یکی از مهمترین اهداف ساخت برج آزادی وجود برجی بود که نماد پایتخت ایران محسوب شود. ارتفاع برج آزادی ۶۳ متر است و این ارتفاع در آن زمان این برج را به یکی از بزرگترین برج‌های تهران تبدیل کرده بود. معماری برج آزادی تلفیقی از معماری دوران هخامنشی، دوران ساسانی و معماری دوران اسلامی است. برج آزادی دارای بخش‌های مختلفی مانند سالن ایرانشناسی، موزه، کتابخانه، سالن دانستنی‌ها، نگارخانه و سالن اجرای تئاتر و سالن اجرای موسیقی و بخش‌های جنبی دیگری است که از این برج، برجی چند منظوره و زیبا ساخته است.
برج آزادی تهران کجاست؟
برج آزادی تهران یکی از جا‌های دیدنی تهران و یکی از مهمترین برج‌های پایتخت است که در میدان آزادی ساخته شده است. برج آزادی در منطقه جی ساخته شد و امروزه میدان و برج آزادی در محله استاد معین قرار گرفته است. میدان آزادی از بزرگترین و مهمترین شاهراه‌های ارتباطی در غرب تهران است. چهار شاهراه اصلی به نام بزرگراه محمد علی جناح، بزرگراه آیت الله سعیدی، بزرگراه لشگری و خیابان انقلاب با این میدان دارای تقاطع بوده و این شاهراه بزرگ موقعیت میدان و برج آزادی را دو چندان کرده است. در طرف شرق برج آزادی پارک المهدی از اولین پارک‌های غرب تهران و در شرق برج آزادی فرودگاه مهرآباد قرار دارد. برج آزادی در مسیر یکی از مهمترین ورودی‌های تهران قرار دارد و بزرگراه لشگری را می‌توان مهمترین ورودی شهر کرج به تهران قبل از احداث اتوبان تهران کرج به حساب آورد.
میدان آزادی تهران
میدان آزادی تهران یکی از مهمترین میدان‌های تهران است. میدان آزادی‌گر چه قدمتی طولانی ندارد، اما در همین زمان اندک نیز توانسته است خود را به عنوان مهمترین میدان مواصلاتی و پر تردد‌ترین میدان غرب تهران معرفی کند. معمار میدان آزادی حسین‌امانت از مهندسان ایرانی است که کار طراحی میدان آزادی را به همراه طراحی برج آزادی انجام داد. طراحی این میدان اقتباسی از سقف گنبد شیخ لطف الله است. مساحت میدان آزادی ۵۰۰۰۰ متر مربع است و این میدان از نظر مساحت، بعد از میدان نقش جهان اصفهان بزرگترین میدان ایران است. شکل هندسی میدان آزادی به شکل بیضی طراحی شده که برج آزادی نیز در میانه این میدان قرار دارد. میدان آزادی را می‌توان مهمترین میدان غرب تهران معرفی کرد. دلایل بسیاری برای اهمیت میدان آزادی برای تهران وجود دارد که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- وجود برج آزادی به عنوان نماد تهران در این میدان
- بزرگترین پایانه اتوبوسرانی غرب تهران در شمال میدان آزادی
- وجود چندین پایانه تاکسیرانی در اطراف میدان آزادی
- وجود پایانه چندین خط بی‌آرتی در میدان آزادی (خط ۱، خط ۲ و خط ۱۰)
- وجود میدان آزادی در محور مواصلاتی بزرگراه لشگری
این موارد میدان آزادی را به یکی از پرترددترین و مهمترین میدان‌های تهران مبدل کرده است
آدرس برج آزادی
تهران، بزرگراه لشگری، میدان آزادی، برج آزادی
مسیر دسترسی به برج آزادی
دسترسی با خودرو
برج آزادی به دلیل موقعیت خود در یکی از بهترین مبادی ورودی شهر تهران قرار گرفته است و از بزرگراه‌ها و معابر بسیار مهمی دارای مسیر دسترسی است. اگر از سمت غرب تهران خواهان دسترسی به برج آزادی هستید، بزرگراه لشگری و بزرگراه محمد علی جناح، بهترین مسیر ورودی به برج آزادی است. مسیر دسترسی به برج آزادی از طرف جنوب، بزرگراه آیت الله سعیدی است که این بزرگراه با میدان آزادی دارای تقاطعی بسیار مهم است. مسیر دیگر دسترسی به این برج از طریق خیابان آزادی است. البته درباره دسترسی به برج آزادی با خودرو شخصی باید موضوع بسیار مهمی را به نام محل پارک خودرو در نظر داشته باشید، چرا که در بیشتر این مسیر‌ها شما با این مشکل بزرگ مواجه خواهید بود. نزدیکترین پارکینگ عمومی به برج آزادی، پارکینگ عمومی پایانه آزادی است.
دسترسی با تاکسی
برج آزادی در یکی از بهترین موقعیت‌ها قرار دارد و به همین دلیل بسیاری از پایانه‌های مهم شهر تهران مانند پایانه صادقیه، پونک، ونک، شهرک غرب، گیشا و بسیاری از پایانه‌های مهم محله‌های تهران دارای تاکسی‌هایی برای دسترسی به میدان آزادی هستند. همچنین شهر‌های اطراف تهران مانند کرج، اسلامشهر، رباط کریم، پرند و دیگر شهر‌های اطراف به دلیل موقعیت بسیار مناسب میدان آزادی دارای خطوطی با این میدان هستند و این موضوع دسترسی به برج آزادی با تاکسی را بسیار آسان کرده است. همچنین به دلیل قرار داشتن پایانه غرب تهران در میدان آزادی، تقریباً تمامی شهر‌های غربی نیز در این میدان دارای توقفگاه هستند.
دسترسی با اتوبوس
میدان آزادی دارای خطوط اتوبوسرانی بسیار زیادی است که دسترسی به برج آزادی را بسیار آسان می‌کند. همچنین دو خط بی‌آر تی در این محدوده وجود دارد که می‌تواند حتی از دورترین نقاط شهر دسترسی به برج آزادی و میدان آزادی را تسهیل کند.
دسترسی با مترو
از محاسن میدان آزادی، وجود‌ایستگاه مترو در این میدان است. ایستگاه مترو میدان آزادی نزدیکترین ایستگاه مترو به برج آزادی است و به همین دلیل دسترسی به این برج با مترو بسیار سهل و آسان است.
طراح و معمار برج آزادی کیست؟
طراح و معمار برج آزادی، مهندس حسین امانت از طراحان و معماران بسیار مشهور ایرانی است که برج آزادی را در سال ۱۳۴۹ طراحی کرد. مهندس حسین‌امانت طراح و معماری ایرانی است که اکنون در کانادا اقامت داشته و مهمترین اثر وی، طراحی و ساخت برج آزادی است چرا که این برج با خاطرات بسیار زیادی برای تهران و حتی ایرانی‌ها گره خورده و نماد پایتخت ایران نیز به حساب می‌آید.
مهندس حسین‌امانت تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشکده هنر‌های زیبا در دانشگاه تهران گذراند. حسین‌امانت از بزرگترین شاگردان معمار مشهور ایرانی هوشنگ سیحون و حیدر غیابی بود. از دیگر آثار حسین‌امانت، ساختمان کنونی وزارت میراث فرهنگی است. حسین‌امانت به جز این دو اثر شاخص در ایران دارای آثار متعدد دیگری است که همه این بنا‌ها، جزء بنا‌های فاخر زمان خود بودند که ساختمان ابن سینا در دانشکده صنعتی شریف و ساختمان دانشکده مدیریت دانشگاه تهران از آن جمله‌اند.
معماری و طراحی برج آزادی تهران
از مهمترین مباحث درباره برج آزادی، موضوع معماری برج آزادی است. سؤالات بسیاری درباره معماری این برج وجود دارد. طراحی برج آزادی تهران بر اساس کدام اصول معماری انجام شده است؟ طراحی برج آزادی نشانه چیست؟ در طراحی این برج از چه عناصری استفاده شده است؟ شاید برای شما هم پیش آمده باشد که درباره طراحی و معماری برج میلاد سؤالاتی را داشته باشید. بد نیست تا مطالبی را در این باره با یکدیگر مرور کنیم.
در ساخت برج آزادی از عناصر و جلوه‌هایی از هنر و فرهنگ ایرانی از هزاره‌های مختلف استفاده شده است. جلوه‌های معماری دوران هخامنشی، دوران ساسانی و دوران اسلامی در این بنا به وضوح قابل مشاهده است. از طرفی دیگر این بنا دارای عناصر معماری مدرن است و به همین دلیل برج آزادی را برجی می‌شناسند که از عناصر دوران گذشته را تا هنر‌های دوران مدرن در خود جمع کرده و تبدیل به بنایی شده است که نه تنها بازگو‌کننده تاریخ و فرهنگ ایران کهن بوده، بلکه دروازه‌ای رو به دنیای مدرن است. در بخش‌های مختلف این بنا از عناصر معماری ادوار مختلف استفاده شده است تا نمایانگر تاریخ ایران باشد.
عناصر دوران هخامنشی در معماری برج آزادی
مقرنس از مهمترین عناصر معماری ایرانی است. تاریخ استفاده از طرح‌های مقرنس به دوران هخامنشیان بازمی گردد، به طوری که اولین نشانه‌های به جا مانده از مقرنس را می‌توان در دوران ماد‌ها در (۵۵۰_۷۵۰ق. م) دانست. آثار مقرنس در آن زمان را می‌توان در مقبره صخره‌ای دکان داود در منطقه سرپل ذهاب مشاهده کرد. کاخ آشور در زمان ساسانیان و آثار دوران اشکانی نیز برای زیبایی از هنر مقرنس استفاده‌های بسیار زیادی داشته‌اند. جز این آثار در آثار متعدد به جای مانده از آن زمان نیز می‌توان هنر مقرنس ایرانی را در آن زمان دید که این آثار یکی از عناصر معماری برج آزادی است.
عناصر معماری دوران ساسانی (چهارطاقی)
شاید بتوان بزرگترین عناصر شکل دهنده برج آزادی را عناصر معماری زمان ساسانی دانست. چهارطاقی یا به بیان برخی چارطاقی یکی از مهمترین عناصر معماری ایرانی در زمان ساسانیان است. چهارطاقی را نماد استواری در معماری می‌دانند. بزرگترین آثار به جا مانده به شکل چهارطاقی را می‌توان در آتشکده‌های دوران ساسانی دید. به جز آن‌ها اثر شکوهمند طاق کسری دارای طاقی با شکوه است که به دلیل نوع طراحی، تا کنون نیز استوار و پابرجا مانده است. طاق داخل برج آزادی با الهام از طاق کسری و چهارطاقی‌های دوران ساسانی طراحی شده تا هم نماد شکوه و جلال ایران در آن زمان باشد و نیز یادآور عنصر استواری باشد. حسین‌امانت نیز بار‌ها در مصاحبه‌های مختلف عنوان کرده است که یکی از مهمترین عناصر شکل دهنده معماری برج آزادی و میدان آزادی، همان سبک دوران ساسانی است.
سبک دوران اسلامی در طراحی برج آزادی
در طراحی برج آزادی نگاهی ویژه نیز به سبک دوران اسلامی شده است. استفاده از عناصر سبک معماری در دوران اسلامی یکی از برجسته‌ترین نکاتی بوده است که در طراحی این برج در نظر گرفته شده است. شاید تا کنون برج طغرل در شهر ری را دیده باشید. پنجره‌های فوقانی برج آزادی شباهت خاصی به پنجره‌های برج طغرل دارد. اگر از زوایای مختلف برج آزادی به آن نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که پنجره‌ها و حتی طاق داخلی آن شباهت بسیار زیادی به برج طغرل دارد. شیار‌های بالای برج نیز از بادگیر‌های یزد اقتباس شده و شباهت بسیاری به این بادگیر‌ها دارد.
کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ و طرح زیر برج نیز با اقتباس از معماری دوران اسلامی و نقوش و تزئینات گنبد‌های ایرانی ساخته شده است. هنگامی که در زیر برج به این تزئینات نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که این تزئینات برگرفته از معماری گنبد‌های ایرانی است. در ساخت برج آزادی کوشش شده است تا تمامی این موارد رعایت شده و این عناصر در ترکیب با نما و ساخت بتونی این برج تلفیقی از عناصر معماری مدرن و معماری سنتی ایرانی است.
تاریخچه ساخت برج آزادی
برج آزادی در چه سالی به بهره‌برداری رسید؟
در سال ۱۳۴۵ بود که طرحی برای ساخت نمادی برای تهران ارائه شد. در طرح اولیه مقرر شد تا بنایی با طاق نصرت برای تهران ساخته شود، اما طراحان وقت به این نتیجه رسیدند که طاق نصرتی ساده نمی‌تواند بازگو‌کننده شکوه و عظمت ایران و تهران باشد. بنابراین، در سال ۱۳۴۸ برای طراحی و ساخت برج آزادی فراخوانی داده شد تا طراحان و معماران طرح‌های خود را برای ساخت برج آزادی ارائه کنند. در میان طرح‌های موجود طرحی وجود داشت که از نظر داوران به عنوان طرح برتر شناخته شده و مورد قبول قرار گرفت. این طرح توسط مهندس حسین‌امانت ارائه شده بود. کار ساخت برج از ۱۱ آبان سال ۱۳۴۸ آغاز شده و پس از ۲۸ ماه، برج آزادی در سال ۱۳۵۰ به بهره‌برداری رسید. در مراسم بهره‌برداری از برج ۳۰۰۰ مهمان داخلی و خارجی حضور داشتند و در این مراسم برای اولین بار از منشور کوروش نیز رونمایی شد تا یادآور تاریخ کهن فرهنگ ایران زمین باشد.
در زمان ساخت و طراحی برج آزادی، تنها قسمت برج و بخشی از فضای زیرین برج طراحی و ساخته شد. مجدداً و در سال ۱۳۵۳ بود که متولیان امر تصمیم به ساخت موزه‌ای در ۱۵ متری زیر زمین گرفتند و طراحی و ساخت این موزه نیز به حسین‌امانت سپرده شد. حسین‌امانت موزه‌ای بسیار مجهز به تجهیزات سمعی و بصری را طراحی کرد. به نوعی که این موزه در زمان خود، یکی از مجهزترین و بهترین موزه‌های تهران بود.
بخش‌های مختلف برج آزادی
برج آزادی تهران در بخش‌های مختلفی ساخته شده و این بخش‌ها خدمات فرهنگی و هنری بسیاری را به متقاضیان و علاقه‌مندان بخش فرهنگ ارائه می‌کنند. این بخش‌ها عبارت از سالن تشریفات، نگارخانه اقوام، گذرگاه پیشینیان، سالن ایرانشناسی، سالن مولتی ویژن، تالار کهن، راهرو فناوری، کتابخانه برج آزادی و نگارخانه بوستان است. در این بخش نگاهی به قسمت‌های مختلف برج آزادی خواهیم داشت.
سالن تشریفات
همانطور که از نام این سالن بر می‌آید، سالن تشریفات، محل برگزاری تشریفات و مراسم‌هایی است که برگزار‌کنندگان آن‌ها، این مراسم‌ها را در این بخش برگزار می‌کنند. سالن تشریفات دارای تزئینات زیبایی بر روی دیوار‌ها و سقف آن است و به همین دلیل می‌تواند محل مناسبی برای برگزاری مراسم‌های مختلف باشد.
گذرگاه پیشینیان
گذرگاه پیشینیان نیز محل نمایش آثار هنرمندان و‌اشیاء مختلفی است که به تاریخ ایران مربوط می‌شود. گذرگاه پیشینیان دارای چندین ویترین برای نمایش این آثار است. این بخش در درب ورودی برج آزادی قرار داشته و نوع نورپردازی، دهلیز‌های ورودی و درب سنگی آن از جذابیت‌های گذرگاه پیشینیان است.
نگارخانه اقوام
نگارخانه اقوام در راهرویی به شکل دایره طراحی شده است و آثاری درباره هنر اقوام مختلف ایرانی مانند هنر‌های خوشنویسی و صنایع دستی را در این بخش می‌توان دید.
تالار آینه
تالار آینه ۱۲ غرفه را در خود جای داده است. تالار آینه در غرفه‌های خود طرح‌هایی حجمی و تصاویری نمادین را از بخش‌های مختلف ایران زمین مانند حیات وحش، صنعت نفت، ورزش، محیط زیست و شهرسازی را در خود جای داده است. در طراحی این بخش از عنصر آینه استفاده شده تا احجام و یا تصاویر از اندازه واقعی خود بزرگتر به نظر برسند و به همین دلیل به این بخش تالار آینه گفته می‌شود. در نمایشگاه این تالار فضای نمایشگاهی آن است که می‌تواند محل مناسبی برای برگزاری نمایشگاه‌های مختلف مانند نمایشگاه‌های صنایع دستی اقوام ایرانی، و همچنین کارگاه‌های مختلف در زمینه آموزش هنری اختصاص دارد.
تالار اینه از سمت شمال به نگارخانه اقوام و از شرق به کتابخانه و از ضلع جنوبی به بخش‌های اداری برج منتهی می‌شود.
کتابخانه
کتابخانه از بخش‌های مهم و کاربردی برج آزادی است. مساحت این کتابخانه ۲۰۰ متر مربع است. مخزن این کتابخانه دارای ۱۱۰۰۰ جلد می‌رسد که تعداد ۲۰۰۰ مجلد از این کتاب‌ها جزء کتب ارزشمند و کتب مرجع در رشته‌های مختلف معماری، زبان‌شناسی، تاریخ، ادبیات و رشته‌های دیگری است که به زبان‌های فارسی، فرانسه و انگلیسی در دسترس علاقمندان و پژوهشگران این رشته‌های مختلف است.
موزه برج آزادی (تالار کهن)
تالار کهن در زیر برج آزادی قرار گرفته و این بخش دارای ویترین‌هایی منحصر به فرد از آثار هنری و تاریخی ایران بود. در دهه اول پس از انقلاب بسیاری از این آثار به موزه‌های دیگر رفت و مدیریت وقت برج آزادی در آن زمان تصمیم گرفت تا آثاری را از زیورآلات بانوان دوران قاجار را از آثار و گنجینه کاخ سعدآباد، در این مکان به نمایش بگذارد. در تالار کهن پلکان و دو آسانسور وجود دارد که از طریق این آسانسور‌ها می‌توان به طبقات بالای برج آزادی دسترسی داشت. بخش جنوبی این قسمت به بخش تأسیسات مرکزی و بخش شمالی آن به تالار آینه راه دارد. در این قسمت فروشگاه کوچکی نیز در زمینه فروش و عرضه صنایع دستی مرتبط با برج و سی دی‌ها آن فعالیت دارد.
حواشی برج آزادی
شلیک توپ در کنار برج آزادی
در لحظه تحویل سال ۱۴۰۰ شمسی در مراسمی در کنار برج آزادی چندین گلوله توپ شلیک شد. شلیک توپ در لحظه تحویل سال در فرهنگ تهرانی دارای سابقه‌ای طولانی است و شهرداری تهران نیز تصمیم گرفت تا در نوروز ۱۴۰۰ با زنده نگاه داشتن این سنت، مراسمی را در کنار برج آزادی اجرا کند. پس از شلیک توپ در میدان آزادی تصاویر و اخباری مبنی بر ایجاد ترک در اثر این شلیک‌ها مخابره شده و حواشی بسیاری ایجاد کرد. برخی معتقد بودند که این ترک‌ها بر اثر شلیک توپ ایجاد نشده و دلایل دیگری دارد و برخی معتقد بودند که این ترک‌ها بر اثر شلیک توپ بوده است.
در طی سال‌های ۹۶ و ۹۷ اخباری مبنی بر نم کشیدن و نشت آب به پایه‌ها و طبقات پایین برج آزادی بر روی تلکس خبرگزاری‌ها قرار گرفت. این اتفاق باعث نگرانی‌های بسیاری در مورد سلامت برج و حتی امکان تخریب برج آزادی نگرانی‌های جدی به وجود امد و جلسات بسیاری در شورای شهر تهران و متولیان امر در این باره تشکیل شد. علت نشت آب در پایه‌ها و طبقات زیرین برج آزادی آبیاری چمنهای میدان آزادی تشخیص داده شد و به همین دلیل چمنهای برج آزادی جمع‌آوری شده و به جای آن از چمن مصنوعی استفاده شد.