کاخ مرمر تهران یکی از جاهای دیدنی تهران است. کاخ مرمر از جمله کاخهای دوران پهلوی است و شاید بتوان گفت که یکی از برجستهترین آثار معماری و بناهای دوران پهلوی پس از کاخ نیاوران است. کاخ مرمر دارای ویژگیها و عناصر معماری دوران قاجار است و به دلیل ساخته شدن این کاخ در پایان دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی از عناصر معماری مدرن دوران قاجار نیز در معماری این کاخ استفاده شده است. کاخ مرمر در خرداد سال ۱۳۵۶ با شماره ۱۶۰۶ به ثبت اثر ملی رسیده است. این کاخ اتفاقات و رویدادهای بزرگی را در خود دیده است و به همین دلیل دارای ارزش تاریخی خاصی در تاریخ ایران است. این کاخ مدت کوتاهی در دوران پهلوی تبدیل به موزهای با نام موزه پهلوی شد و پس از انقلاب نیز نهادهای مختلف حکومتی در این کاخ مستقر شدند تا اینکه در سال ۱۳۹۸ کاخ مرمر مجدداً تبدیل به موزه شده و درهای این کاخ موزه به روی بازدیدکنندگان باز شد. بازدید از کاخ مرمر هر روزه قابل انجام بوده و شما نیز میتوانید از این کاخ زیبا بازدید داشته باشید. در این مطلب کوشش خواهیم کرد تا ضمن معرفی، خلاصهای از تاریخچه و معماری کاخ را برای شما بازگو کنیم.
کاخ مرمر کجاست؟
کاخ مرمر یکی از کاخهای دوران رضا شاه است که در خیابان سپه سابق و خیابان امام خمینی تهران قرار دارد. کاخ مرمر از جمله بزرگترین و برجستهترین کاخهای دوران پهلوی است. این کاخ در محلهای قدیمی به نام محله شیخ هادی تهران قرار گرفته است. کاخ مرمر به دلیل موقعیت مکانی خاص خود هر روز دارای بازدیدکنندگان فراوانی است و این کاخ موزه توانسته است از این موقعیت به بهترین نحو در جهت بازدید خود استفاده کند. کاخ مرمر در تقاطع خیابان ولیعصر و خیابان امام خمینی قرار دارد که یکی از مهمترین تقاطعهای تهران است. در مجاورت این کاخ موزه چندید مکان سیاسی مهم مانند بیت رهبری، نهاد ریاست جمهوری و ساختمان قدیم مجلس قرار گرفته و از این نظر نیز جزء اماکن و موقعیتهای خاص تهران است.
آدرس کاخ مرمر تهران
اگر به دنبال آدرس کاخ موزه مرمر باشید باید بدانید که این کاخ موزه مشهور در تقاطع خیابانهای ولیعصر و خیابان امام خمینی قرار گرفته است. شما در این بخش میتوانید آدرس کاخ مرمر تهران را بر روی نقشه دریافت کرده و با این نقشه کاخ مرمر تهران را با سهولت بیابید.
آدرس کاخ مرمر تهران
تهران، خیابان ولیعصر، تقاطع خیابان امام خمینی
آدرس کاخ مرمر بر روی نقشه
تاریخچه کاخ مرمر
کاخ مرمر از جمله کاخهایی است که در زمان رضا شاه و به جهت سکونت تابستانی و انجام امور اداری رضا شاه ساخته شد. زمین کاخ مرمر از جمله اراضی متعلق به خاندان فرمانفرماییان بود. در زمان رضا شاه بود که او تصمیم به ساخت کاخی برای انجام امور اداری دربار و اقامتگاه زمستانی گرفت و حتی گنجینه جواهرات ملی ایران تا قبل از تدوین قانون خزانه ملی در زیر زمین این کاخ نگهداری میشد.
رضا شاه که در نظر داشت تا ساختمانی از جنس مرمر بسازد و برای این منظور مکان فعلی کاخ مرمر را در نظر گرفت. او بعد از اینکه سرپوشی از طلا را از طرف اهالی اصفهان ریاست کرد، تصمیم گرفت تا ساخت کاخ را شروع کرد و گنبدی شبیه به گنبد مسجد شیخ لطف الله بر روی آن بسازد. ساخت کاخ مرمر در سال ۱۳۱۳ آغاز شد. تذهیب دیوارها توسط استاد بزرگ تذهیب کار، استاد طاهرزاده انجام ش. میگویند: در جریان ساخت کاخ برای تهیه رنگ کرم برای سقف کاخ به مشکل بر خوردند، اما این مشکل توسط استاد بزرگ کاشی کاری به نام ایزدی با بهره بردن از ترکیبی از طلا حل شد.
کاخ مرمر در سالهای نخست پادشاهی محمد رضا پهلوی به عنوان دفتر رسمی او و محل دیدارها و ملاقاتهای محمد رضا پهلوی مورد استفاده قرار میگرفت. محمدرضا پهلوی و فوزیه در این کاخ زندگی میکردند و مراسم عقد محمدرضا پهلوی با ثریا اسفندیاری نیز در همین کاخ برگزار شد. همچنین مراسم نامزدی او با فرح پهلوی نیز در کاخ مرمر برگزار گردید. این کاخ سالها مورد استفاده محمدرضا شاه بود تا حادثه ترور او در مجاورت کاخ مرمر پیش آمد.
حادثه ترور محمد رضا پهلوی در کاخ مرمر
در ۲۱ فروردین ۱۳۴۴ رضا شمس آبادی از ناراضیان و مبارزان سیاسی دوران پهلوی که جزء رسته گارد سلطنتی بود در کاخ مرمر اقدام به ترور محمد رضا شاه کرد. در این روز، رضا شمس آبادی که جزء نگهبانان کاخ بود، در هنگام پیاده شدن محمد رضا پهلوی او را به رگبار مسلسل بست. محمد رضا پهلوی با شنیدن صدای رگبار و در حالی که کلاه او مورد اصابت گلوله قرار گرفته بود، خود را با شتاب به داخل ساختمان رساند و در این حادثه دو تن از اعضای محافظ او کشته شدند. با ایجاد این درگیری اعضای گارد به سمت رضا شمس آبادی شلیک کردند که باعث شد رضا شمس آبادی توسط گلوله ساری اصلانی کشته شود. محمد رضا پهلوی بعدها درباره این حادثه به خبرنگار لوموند گفت: حجم آتش آنقدر بود که احساس میکردم پنجاه نفر به سمت من شلیک میکنند. پس از این حادثه محمد رضا پهلوی دفتر کار خود را به کاخ صاحبقرانیه برد و با ساخته شدن کاخ نیاوران، از اهمیت این کاخ نیز کاسته شد.
تبدیل کاخ مرمر به موزه
در سال ۱۳۵۵ بود که کاخ مرمر تبدیل به موزه شد. در این موزه به جز آثاری که از تاریخ ایران و تاریخ حکومت پهلوی جمعآوری شده بود، لباس افسری و کلاه گلوله خورده محمد رضا پهلوی نیز به نمایش درآمد. این کاخ تا سال ۱۳۵۷ به عنوان موزه باقی ماند. نام موزه کاخ مرمر در دوران پهلوی، موزه پهلوی بود. موزه پهلوی تا زمان انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ فعالیت میکرد تا با انقلاب اسلامی ایران این موزه بسته شد.
کاخ مرمر پس از انقلاب اسلامی
پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ بود که موزه پهلوی تعطیل شده و تا مدتی نیز به عنوان مقر کمیته انقلاب اسلامی از آن استفاده شد تا اینکه تصمیم گرفته شد تا کاخ مرمر در اختیار رؤسای قوه قضاییه قرار گرفت. این کاخ تا مدتها در اختیار قوه قضاییه بود تا در دهه هفتاد به دلیل نیاز به تعمیرات از سوی قوه قضاییه تخلیه گردید. کاخ مرمر پس از ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی به مجمع تشخیص مصلحت نظام واگذار شد. پس از این واگذاری دفتر هاشمی رفسنجانی نیز به این کاخ نقل مکان کرد و سالها در اختیار وی ماند. با فوت اکبر هاشمی رفسنجانی و اتمام ریاست وی بر مجمع تشخیص مصلحت نظام، کاخ مرمر نیز از سوی مجمع تخلیه شد و مورد مرمت قرار گرفت.
مرمت کاخ مرمر با حواشی بسیاری مواجه شد. در جریان این مرمت مشخص گردید بخشهایی از کاخ مرمر در سالهای گذشته دستخوش تغییراتی شده و حتی در بخشی از این کاخ، با تخریب بخشی از سقف طبقات اقدام به نصب آسانسور شده است. برخی معتقد بودند که این تغییرات مربوط به زمانی است که مجمع تشخیص مصلحت اقدام به تعمیراتی در کاخ مرمر داشته است. در مقابل، خانواده هاشمی رفسنجانی نیز معتقد بودند که این تعمیرات در زمان قوه قضاییه در کاخ مرمر صورت گرفته است. یکی از اتفاقات ناگوار در کاخ مرمر آتش گرفتن این کاخ بود که بسیاری اعتقاد دارند، آتش سوزی کاخ مرمر به طور عمدی صورت گرفته است. در حادثه آتش سوزی کاخ مرمر، بخشهایی از نقاشیها و گچبریهای ارزشمند این کاخ دوده گرفته و آسیب دیدند. این کاخ پس از فوت هاشمی رفسنجانی به بنیاد مستضعفان واگذار گردید و تحت اختیار این نهاد قرار گرفت.
موزه هنر ایران
تبدیل کاخ مرمر به موزه پس از انقلاب اسلامی
پس از انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۹۸ مجدداً پس از ۴۱ سال به عنوان موزه افتتاح شد. در دی ماه ۱۳۹۸ موزه هنر ایران در کاخ مرمر افتتاح شد. در مراسم افتتاح موزه هنر ایران خبرنگاران و سفیرانی از کشورهای مختلف حضور داشتند و این مورد باعث شد تا کاخ مرمر مجدداً به عنوان موزه افتتاح شود. در ابتدا قرار بود در بهمن همان سال درهای موزه هنر ایران به روی عموم باز شود اما به دلیل شیوع ویروس کرونا این کار متوقف ماند. در اسفند سال ۱۳۹۹ بود که با انتقال ۴۰۰ اثر ارزشمند از تاریخ تمدن ایران که قدمت برخی از این آثار به هفت هزار سال نیز میرسید کاخ موزه مرمر به صورت مجازی راهاندازی شد. کاخ مرمر در کرونا بارها به تعطیلی کشیده شد تا در شهریور ۱۴۰۰ درب این کاخ موزه مجدداً به روی علاقمندان تاریخ ایران باز شد.
تخریب کاخ مرمر
کاخ مرمر در سالهای استقرار قوه قضاییه و مجمع تشخیص مصلحت نظام در آن مورد تخریب و تعمیرات غیر اصولی و غیر فنی قرار گرفت و آسیبهای بسیار زیادی دید. در بخشی از این کاخ برای نصب آسانسور تخریبهایی جدی صورت گرفته و شمایل کاخ آسیب دیده است. همچنین در طبقه دوم آن حمام، سونا و جکوزی کار گذاشته شده است و این اقدام نیز آسیبهای بسیاری را به کاخ وارد کرده است. این اقدامات با روح تاریخی کاخ در تعارض بوده و نشان دهنده عدم توجه به این اثر منحصر به فرد تاریخی دارد.
پرویز فتاح رئیس وقت بنیاد مستضعفان پس از تحویل کاخ له بنیاد در مصاحبهای گفته است:
در چهار ماه اینجا را بازسازی کردیم برای موزه هنر ایران و اگر کرونا اجازه بدهد، درهای آن را به روی مردم از خیابان ولیعصر باز میکنیم. نباید در این کاخها مسئولان مستقر میشدند. اینجا را میکروسکوپی بازسازی کردیم تا به حالت اول برگردد؛ ولی چنین چیزی نمیشود؛ چون کاخ آسیب دیده است. در این کاخ که هنر کشور به نمایش گذاشته شده است، آسانسور وجود دارد. آنجا را کندهاند و پتک زدهاند و در طبقه دوم آن حمام و جکوزی و سونا درست کردهاند.
مسیر دسترسی به کاخ مرمر
مسیر کاخ مرمر با خودروی شخصی
اگر میخواهید با خودرو شخصی به کاخ مرمر بروید، بهترین مسیر برای رسیدن به کاخ مرمر از طریق خیابان امام خمینی امکانپذیر است. شما میتوانید از طریق خیابان امام خمینی خود را به تقاطع خیابان ولیعصر برسانید. البته در این دسترسی باید در نظر داشت که کاخ مرمر در درون طرح ترافیک قرار داشته و دارای محدودیت ترافیکی است.
دسترسی با حمل و نقل عمومی
موقعیت خوب کاخ مرمر این اجازه را میدهد تا با انواع وسایل حمل و نقل عمومی بتوانید از این کاخ بازدید داشته باشید. یکی از بهترین این خطوط، خط بیآر تی راه آهن به تجریش است که میتوانید با این خطوط خود را به تقاطع امام خمینی برسانید. خطوط تاکسیرانی بسیاری نیز در این محدوده در حال تردد هستند و وجود این خطوط کمک خواهد کرد تا مسافران و بازدیدکنندگان، به راحتی بتوانند خود را به کاخ مرمر برسانند.
دسترسی با مترو
نزدیکترینایستگاه مترو به کاخ مرمر تهران، ایستگاه مترو دانشگاه امام علی است. شما میتوانید بهایستگاه مترو دانشگاه امام علی رفته و از اینایستگاه خود را به کاخ مرمر برسانید.
بخشهای مختلف کاخ مرمر
موزه هنر ایران دارای بخشهای مختلفی برای بازدید از آثا فرهنگ و تمدن ایران زمین است. این موزه در دو طبقه در مقابل دیدگان بازدیدکنندگان قرار دارد که در هر طبقه چندین تالار از این آثار وجود دارد. هر کدام از طبقات و تالارهای مختلف این موزه دارای جذابیتهای خاص خود برای بازدید است، چرا که در هر کدام از آنها جلوههای مختلفی از تاریخ و فرهنگ ایران قابل مشاهده است. در این قسمت بخشهای مختلف موزه هنر ایران را به شما معرفی خواهیم کرد.
طبقه اول موزه هنر ایران
در طبقه همکف موزه هنر ایران سه تالار وجود داشته که آثار متعددی را از پیش از تاریخ تا سدههای اول دوران اسلامی به نمایش گذاشته شده است. تالارهای این بخش عبارتند از:
- تالار باستان یک
- تالار باستان دو
- تالار هنر کهن ایران
- تالار هنر ایران اسلامی
در هر کدام از بخشهای فوق آثار متعددی از سدهها و هزارههای تاریخ ایران وجود دارد که با چیدمان زیبایی میتواند بازگوکننده تاریخ تمدن کهن ایران زمین در سدهها و هزارههای مختلف باشد. به جز این بخشها گچبریها و زیباییهای به کار رفته در ساخت کاخ مرمر خود دارای زیباییهای خاصی است که بازدید از این بخش را به خصوص برای آثار باستانی ایران بسیار جذابتر میکند.
در طبقه همکف به جز تالارها بخشهای دیگری نیز مانند بخش اداری، نمازخانه، تالار کنفرانس، و سالن انتظار وجود دارد. این بخشها بیشتر به بخشهای اداری و مصرفی موزه تعلق دارد و دارای کارکردهای خاص خود است.
مسیر بازدید
مسیر بازدید به مسیری گفته میشود که شما میبایست برای ورود به طبقه فوقانی کاخ موزه از آن عبور کنید. این مسیر شامل سرسرایی بسیار زیبا ا تزیینات چشمگیر و دلنواز است. این مسیر گردش از سمت راست طبقه همکف آغاز شده که این مسیر دارای تزئینات و گچبریهای بسیار زیبای خاص خود است. در کاخ مرمر به جز تالارهای نمایشاشیاء و آثار تاریخی حتماً میبایست به تزئینات و زیباییهای موزه توجه خاصی داشته باشید، چرا که این تزئینات و گچبریها نمایانگر هنر گچبری و تزئینات داخلی و انواع دیگر هنرهای نقاشی دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی است.
طبقه دوم کاخ مرمر
طبقه دوم موزه هنر ایران نیز مانند طبقه همکف آن دارای تالارهای مختلفی است که بازدید از آنها دارای جذابیت خاص خود است. طبقه دوم موزه دارای ۹ تالار مختلف است که در این تالارها امکان بازدید از آثار ممتاز نقاشان و نگارگران و هنرمندان دیگری در رشتههای مختلف مانند خوشنویسی، هنر بافته و کتابآرایی فراهم شده است. تالارهای طبقه دوم به عبارت زیر است.
- تالار رنگ
- تالار نقش
- تالار آینه
- تالار ترنج
- تالار خاتم
- تالار کتابت
- تالار صناعت
- تالار نگارین
- تالار نور
وقایع تاریخی در کاخ مرمر
کاخ مرمر تهران به جز بازگو کردن هنرهای ایرانی در معماری و تزئینات خود، بازگوکننده وقایع و رویدادهای تاریخی بسیار زیادی را در خود دارد. کاخ مرمر از ابتدای ساخت خود به دلیل سکونت و قرار گرفتن دفتر کار رضا و محمدرضا پهلوی وقایع تاریخی بسیاری را به خود دیده است و از این نظر نیز بازگوکننده بخشهایی از تاریخ ایران در دوران پهلوی است.
مهر ۱۳۲۸: تحصن دکتر مصدق و طرفداران او در اعتراض به دخالت محمد صادق مراغهای و عبدالحسین هژیر در جریان برگزاری انتخابات دوره شانزدهم مجلس شورای ملی در ۲۲ مهر ۱۳۲۸. این تحصن گرچه به سرانجام نرسید اما مقدمات تشکیل جبهه ملی با همین تحصن برداشته شد.
اسفند ۱۳۳۱: حمله به مصدق در زمان خروج از کاخ مرمر. محمدرضا پهلوی در تاریخ ۹ اسفند ۱۳۳۱ به مصدق اطلاع میدهد که قصد مسافرتی به خارج از کشور را دارد و تنها مصدق از این موضوع اطلاع دارد و مصدق را برای انجام مذاکراتی به کاخ مرمر میکشاند. مصدق به کاخ مرمر رفته و هنگامی که قصد خروج از کاخ را از درب پشتی کاخ داشت، گروهی از اراذل و اوباش به هدایت بهبهانی و شعبان جعفری و گروهی از افسران اخراجی ارتش به او حمله میکنند. مصدق سریعاً خود را به منزل پسرش غلامحسین مصدق رسانده و به ستاد ارتش میرود تا این شورش را از بین ببرد. پس از این اتفاق روابط بین مصدق و محمد رضا پهلوی تیره شده و دیگر هیچ گاه این دو نفر با یکدیگر ملاقاتی نداشتند.
آذر ۱۳۳۸: برگزاری مراسم جشن ازدواج محمدرضا شاه و فرح دیبا در کاخ مرمر. در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۳۸ مراسم عقد محمد رضا پهلوی و فرح دیبا در این کاخ برگزار شد و خطبه عقد را نیز امام جمعه تهران برای این ازدواج خواند.
فروردین ۱۳۴۴: ترور محمد رضا پهلوی در کاخ مرمر. در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۴۴ رضا شمس آبادی از اعضای گارد جاویدان شاه اقدام به ترور محمد رضا پهلوی کرد. گلوله رضا شمس آبادی کلاه محمدرضا پهلوی را سوراخ کرد. در این تیراندازی به کاخ مرمر آسیبهایی خورد که برخی از این آسیبها تا کنون نیز مشهود است.